اسکیزوفرنی یا روان‌گسیختگی و راههای درمان آن

اسکیزوفرنی یا روان‌گسیختگی و راههای درمان آن

روان‌گسیختگی، اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی (Schizophrenia)، یک بیماری روانی با منشاء نامشخص و علایم متغیر می‌باشد که از ترکیب دو واژه یونانی shizein (دو نیم کردن، گسستن) و phrenos (فکر، اندیشه) وضع شده است. مشخصه این بیماری عدم توانایی درک و یا بیان واقعیت است. این بیماری دارای عوارضی همچون عدم ارتباط منطقی در رفتار و گفتار، انزوا و گوشه نشینی بیش از حد و هذیان و توهم است.

مردان، یک و نیم برابر زنان به اسکیزوفرنی مبتلا می شوند.

حدود 50 درصد افراد بستری در بیمارستان روانی، مبتلا به اسکیزوفرنی می باشند.

معمولا در افراد 17 تا 35 ساله، این بیماری تشخیص داده می شود.

در مردان در اواخر دوران نوجوانی و اوایل 20 سالگی این بیماری تشخیص داده می شود.

در حالی که در زنان از 20 سالگی تا اوایل 30 سالگی این بیماری تشخیص داده می شود.

محققان در حال پیدا کردن نمونه های اسکیزوفرنی در کودکان کمتر از 6 سال می باشند.

انواع اسکیزوفرنی

5 نوع مختلف اسکیزوفرنی وجود دارد که هر کدام بر اساس نوع علائم، طبقه بندی می شوند.

1- اسکیزوفرنی هذیان گویی

2- اسکیزوفرنی آشفته

3- اسکیزوفرنی جنون آمیز

4- اسکیزوفرنی نامشخص

5- اسکیزوفرنی باقی مانده

اسکیزوفرنی هذیان گویی

در این نوع، هذیان و توهمات شنیداری مشخص است، اما عملکرد فکری طبیعی می باشد.

این توهمات، آزاردهنده می باشند.

این افراد می توانند خشم، سردی و اضطراب خود را اظهار دارند.

اسکیزوفرنی آشفته

این نوع از اسکیزوفرنی، با گفتار و رفتار آشفته و یا مشکل در درک و نیز احساسات نامناسب تشخیص داده می شود.

این افراد ممکن است به تغییر رنگ چراغ راهنمایی و یا به چیزی که می گویید و یا انجام می دهید، بخندند.

این رفتار آشفته ممکن است با فعالیت های عادی مانند: حمام کردن، لباس پوشیدن و غذا درست کردن دارای تداخل باشد.

اسکیزوفرنی جنون آمیز

این نوع توسط اختلال حرکت مشخص می شود.

این افراد ممکن است به طور کامل بدون تحرک و یا دارای حرکت زیاد باشند.

آنها ممکن است برای ساعت ها چیزی نگویند و یا ممکن است یک حرفی که به آنها می زنید، به طور مرتب تکرار کنند و یا نسبت به حرفی که می زنید، بی احساس باشند.

رفتار این افراد باعث می شود که نتوانند از خود محافظت کنند.

اسکیزوفرنی نامشخص

این نوع با دو و یا چند علائم مشخص می شود، این علائم عبارتند از: هذیان، توهم، گفتار یا رفتار آشفته، رفتارهای جنون آمیز و یا علائم دیگر منفی.

اسکیزوفرنی باقیمانده

مشخصه این نوع عبارت است از: سابقه قدیمی ابتلا به اسکیزوفرنی.

افراد دارای این نوع اسکیزوفرنی، دارای علائم مشخص از قبیل: هذیان، توهم و گفتار و یا رفتار آشفته نمی باشند.

ممکن است این بیماری بعد از بهبودی دوباره شروع شود و یا برای سال ها بدون هیج علامتی، نهفته باقی بماند.

علائم اسکیزوفرنی

فردی که مبتلا به این بیماری می باشد، ممکن است فاقد علائم ظاهری بیماری باشد.

در برخی موارد؛ به علت تغییرات رفتاری و رفتار عجیب و غریب داشتن، بیماری ممکن است ظاهر شود.

این علائم شامل: گوشه گیری کردن از مردم، زوال شخصیت (اضطراب شدید و احساس غیرواقعی بودن)، از دست دادن اشتها، عدم رعایت مسائل بهداشتی، هذیان، توهم و احساس تحت کنترل بودن توسط نیروهای خارجی.

برای درک بهتر این بیماری، علائم را طبقه بندی می کنیم و به انواع مثبت، منفی، شناختی و عاطفی می شناسیم.

علائم مثبت

- باورهایی که فاقد پایه و اساس واقعی هستند (هذیان)

- شنیدن، دیدن، احساس کردن، بوییدن و یا مزه کردن چیزی که در واقعیت وجود ندارد ( توهم)

- آشفته و درهم و برهم صحبت کردن

- رفتارهای نامنظم و جنون آمیز

علائم منفی

- گوشه گیری از مردم

- دشواری در ابراز احساسات

- دشواری در مراقبت از خود

- ناتوانی برای احساس لذت داشتن

علائم شناختی

مشکلات توجه کردن و مشکلات مربوط به پردازش اطلاعات در شناخت محیط زندگی.

علائم عاطفی (خلقی)

قابل توجه ترین علامت آن، افسردگی است و تعداد افرادی که خودکشی می کنند در این بیماری زیاد است.

دلایل اسکیزوفرنی

یک دلیل خاص برای اسکیزوفرنی وجود ندارد، بلکه مجموعه ای از عوامل ژنتیکی، روانی و محیطی باعث بروز این بیماری می شوند.

- اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی بسیار شبیه هم می باشند و هر دو دارای ژن های خطرناک می باشند. به هر حال، علت هر دو بیماری، عوامل ژنتیکی منحصر به فرد است.

- عوامل محیطی، یک عامل خطر اسکیزوفرنی هستند که حتی می تواند قبل از تولد رخ دهد. به عنوان مثال، مادر بارداری که در طول بارداری به یک عفونت مبتلا گردد، شانس تولد نوزاد با اسکیزوفرنی را زیاد می کند.

- شرایط زندگی سخت در دوران کودکی مانند: از دست دادن والدین، فقر والدین، مشاهده خشونت والدین، سوء استفاده بدنی، عاطفی و جنسی همگی باعث بروز این بیماری می شوند.

آیا اسکیزوفرنی ارثی است؟

در مقایسه با دیگر بیماری های روانی، اسکیزوفرنی به طور مستقیم از یک نسل به نسل دیگر نمی رود، اما خانواده هایی نیز پیدا شده اند که این بیماری در آنها ارثی بوده است.

به طور کلی؛ خطر این بیماری در دوقلوهای شبیه به هم، 40 تا 50 درصد می باشد.

کودکی که از والدین مبتلا به اسکیزوفرنی متولد می شود، 10 درصد احتمال مبتلا شدن به این بیماری را دارد.

راه های تشخیص اسکیزوفرنی

با هیچ آزمونی به طور قطعی نمی توان گفت که فردی مبتلا به اسکیزوفرنی هست یا نه. بنابراین پزشکان با جمع آوری اطلاعات پزشکی، خانوادگی و روانی فرد، می توانند این بیماری را تشخیص دهند.

این بیماری محدود به جنس و فرهنگ و مذهب و وضعیت اقتصادی خاص نیست.

- معاینه جسمی شامل: آزمایشات آزمایشگاهی برای ارزیابی سلامت جسمی فرد و نیز دانستن اینکه فرد دارای مشکل روانی می باشد یا نه، است.

- روانشناس، سلامت روانی فرد را مورد ارزیابی قرار می دهد و بررسی می کند که آیا فرد دچار این علائم زیر هست یا نه.

این علائم عبارتند از: توهم، هذیان، افسردگی و علائم جنون آمیز، اضطراب، سوء مصرف مواد، اختلال شخصیت و اختلالات دیگر از قبیل اوتیسم.

برخی از علائم اسکیزوفرنی می تواند در بیماری های روانی دیگر از قبیل: اختلال دوقطبی، اختلال اضطراب و یا مصرف مواد مخدر و یا اختلال شخصیت نیز وجود داشته باشد.

راه‌های درمان بیماری اسکیزوفرنی

که گفته شد اسکیزوفرنی یک بیماری روانی مزمن و جدی می باشد. حال می خواهیم بدانیم درمان این افراد چگونه است و غیر از درمان دارویی، برای این افراد چه کاری می توان انجام داد.

درمان دارویی بیماران اسکیزوفرنی

داروهای مورد استفاده عبارتند از:

داروهای ضد روان پریشی که باعث کاهش شدت علائم روانی می شوند.

دارهای تثبیت کننده خلق و خو که در درمان نوسانات خلقی مورد استفاده قرار می گیرند.

داروهای ضد افسردگی که بر سطح سروتونین و دوپامین در بدن اثر می گذارند.

پزشکان گاهی یک نوع دارو و یا ترکیبی از داروهای بالا را برای درمان این افراد تجویز می کنند.

درمان از طریق مداخلات اجتماعی

1- آموزش روانی خانواده : این نوع درمان شامل حمایت خانواده، توانایی حل کردن مشکلات و دسترسی به مراقبت ها در زمان بحران بیماری می باشد.

این مداخلات حداکثر چندین ماه طول می کشد و میزان عود بیماری را کاهش می دهد و روابط اجتماعی و عاطفی فرد را بهبود می بخشد.

همچنین بار مسئولیت خانواده های دارای یک فرد مبتلا به اسکیزوفرنی را کاهش می دهد. 

اعضای خانواده تمایل دارند بیشتر درباره این اختلال بدانند و به طور کلی روابط خانواده، دوباره تحکیم می شود.

2- درمان جامعه : در خانه، محل کار و غیره، بیماران هر روز با هم جلسه گروهی می گذارند.

بهتر است محل قرارها در خانه، محل کار و یا محل های دیگر باشد و نباید محل قرارها را در بیمارستان گذاشت.

یک تیم درمانی نیز باید حضور داشته باشند. اعضای این تیم شامل: روان پزشک، پرستار، مدیر برنامه، مشاوران مشاغل و مشاوران افراد مصرف کنندگان مواد مخدر می باشند.

این تیم تمایل دارند که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی را کمتر در بیمارستان بستری کنند.

3- درمان مصرف موادمخدر : فراهم کردن مداخلات پزشکی و روانشناختی در این باره باید بخشی از درمان این افراد باشد.

حدود 50 درصد از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، از مصرف مواد مخدر و یا وابستگی به آنها رنج می برند.

- آموزش مهارت های اجتماعی : این درمان به نام های "مدیریت بیماری" و یا "برنامه نویسی برای بهبودی" نیز خوانده می شوند.

این آموزش شامل راه هایی برای رسیدن به شرایط اجتماعی مناسب می باشد و شامل بازی کردن در نمایشنامه می باشد و مشکلات و موقعیت هایی که در جامعه برای این بیماران رخ می دهد را نمایش می دهند و راه حل آنها را به صورت نمایش بازی می کنند.

این نوع درمان، مقاومت در برابر استفاده از مواد را فراهم می کند و روابط خوبی را بین فرد مبتلا و پزشک برقرار می سازد.

درمان شناختی و رفتاری

اساس این درمان عبارتست از تمرکز در یافتن روش ها و تغییر روش هایی که با توانایی های بیمار تداخل دارد.

به جز در موارد بیماران روانی شدید، درمان شناختی و رفتاری می تواند باعث کاهش علائم اسکیزوفرنی گردد و عملکرد اجتماعی فرد را بالا ببرد.

این درمان به صورت جلسه خصوصی و یا جلسه عمومی قابل انجام است.

کنترل وزن

باید به بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی، درباره حفظ وزن مناسب و رابطه بین وزن و تداخل داروهای مورداستفاده، آگاهی داده شود.

این نکته را به یاد داشته باشید که اگر بیماری دارای وزن مطلوب باشد، درمان موثرتر خواهد بود.

روند بیماری اسکیزوفرنی

احتمال مرگ و میر در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، دو برابر بقیه افراد است.

حدود نیمی از افراد مبتلا، از سوءمصرف مواد مخدر رنج می برند، موادی مثل الکل، ماری‌جوانا و ... .

تحقیقات نشان داده است اگر فرد مبتلا به اسکیزوفرنی مورد حمایت اعضای خانواده باشد، زندگی بهتری خواهد داشت